Prawo holdingowe – nowe regulacje KSH

W dniu 13 października 2022 r. weszły w życie istotne zmiany do Kodeksu spółek handlowych, które uregulowały działanie holdingów, które dotychczas nie miały jasnych zasad funkcjonowania na gruncie prawa polskiego. Regulacja ma charakter fakultatywny – działanie w tej formie będzie prawem, a nie obowiązkiem powiązanych ze sobą podmiotów gospodarczych.

Już w ramach tzw. Polskiego Ładu zostały wprowadzone do przepisów podatkowych, nowe regulacje dotyczące spółek holdingowych, których zaletą miało być zwolnienie z podatku dywidend otrzymywanych od spółek zależnych oraz niższe opodatkowanie dochodu ze sprzedaży udziałów (informowaliśmy o tym na blogu 28 stycznia 2022 r.).

Kolejnym etapem wprowadzenia holdingów do polskiego systemu prawnego są nowe uregulowania Kodeksu spółek handlowych („KSH”).

Przepisy KSH

Zgodnie z definicją zawartą w KSH grupa spółek oznacza spółkę dominującą i spółkę albo spółki zależne, będące spółkami kapitałowymi, kierujące się zgodnie z uchwałą o uczestnictwie w grupie spółek wspólną strategią w celu realizacji wspólnego interesu (interes grupy spółek), uzasadniającą sprawowanie przez spółkę dominującą jednolitego kierownictwa nad spółką zależną albo spółkami zależnymi (art. 4 pkt 51 KSH).

Jak wynika z powyższego przepisu wiodącą rolę w holdingu pełni spółka dominująca, której podlegają spółki od niej zależne oraz z nią powiązane (w tym ostatnim przypadku, o ile umowa lub statut spółki powiązanej tak stanowią).

Prawo holdingowe stanowi, że uczestnictwo w holdingu wymaga podjęcia odpowiedniej uchwały przez zgromadzenie wspólników albo walne zgromadzenie spółki zależnej. Żeby wszystkie atrybuty holdingu zaczęły funkcjonować, niezbędne jest ponadto ujawnienie uczestnictwa w nim w formie wzmianki w rejestrze przedsiębiorców (Krajowym Rejestrze Sądowym) zarówno przez spółkę dominującą, jak i spółkę zależną. Jednakże, jeżeli spółka dominująca posiada siedzibę za granicą, uczestnictwo w holdingu wystarczy ujawnić w rejestrze spółki zależnej.

Wiążące polecenie

Spółka dominująca może wydać spółce zależnej uczestniczącej w grupie spółek wiążące polecenie dotyczące prowadzenia spraw spółki (wiążące polecenie), jeżeli jest to uzasadnione interesem grupy spółek oraz przepisy szczególne nie stanowią inaczej (art. 212 KSH). Wiążące polecenie wskazuje co najmniej:

1) oczekiwane przez spółkę dominującą zachowanie spółki zależnej w związku z wykonaniem wiążącego polecenia;
2) interes grupy spółek, który uzasadnia wykonanie przez spółkę zależną wiążącego polecenia;
3) spodziewane korzyści lub szkody spółki zależnej, które będą następstwem wykonania wiążącego polecenia, o ile występują;
4) przewidywany sposób i termin naprawienia spółce zależnej szkody poniesionej w wyniku wykonania wiążącego polecenia.

Wykonanie wiążącego polecenia przez spółkę zależną uczestniczącą w grupie spółek wymaga uprzedniej uchwały zarządu spółki zależnej. Musi ona zawierać co najmniej wskazane powyżej elementy polecenia (art. 213 KSH).

Nie zawsze jednak wykonanie wiążącego polecenia będzie dopuszczalne. Spółka zależna będzie obowiązana podjąć uchwałę odmowną, jeżeli wykonanie polecenia doprowadziłoby do jej niewypłacalności albo zagrożenia niewypłacalnością. W przypadku spółek zależnych niebędących spółkami jednoosobowymi podjęcie uchwały o odmowie wykonania wiążącego polecenia będzie konieczne również wówczas, gdy zaistnieje uzasadniona obawa, że jest ono sprzeczne z interesem tej spółki i wyrządzi jej szkodę, która nie będzie naprawiona przez spółkę dominującą lub inną spółkę z holdingu w okresie dwóch lat, licząc od dnia wyrządzenia szkody (art. 214 KSH).

Nadzór

Rada nadzorcza spółki dominującej sprawuje stały nadzór nad realizacją interesu grupy spółek przez spółkę zależną uczestniczącą w grupie spółek, chyba że umowa albo statut spółki dominującej lub spółki zależnej przewiduje inaczej. (art. 217 KSH). Dodatkowo, zarząd spółki zależnej będzie zobowiązany do przygotowywania i przedstawienia na zgromadzeniu wspólników albo walnym zgromadzeniu sprawozdania dotyczącego powiązań umownych między spółką zależną a spółką dominującą za okres ostatniego roku obrotowego. Może ono stanowić część sprawozdania zarządu z działalności spółki lub element jej sprawozdania finansowego. (art. 218 KSH).

Niezależny audytor

Prawo holdingowe uwzględnia również dodatkowe uprawnienia przyznawane wspólnikom (akcjonariuszom) mniejszościowym spółki zależnej. Wspólnicy, którzy samodzielnie lub wespół posiadają co najmniej 10% kapitału zakładowego, będą mogli zwrócić się do sądu rejestrowego z wnioskiem o wyznaczenie niezależnego audytora, którego zadaniem będzie zbadanie rachunkowości oraz działalności holdingu. Zakres takiego badania może zostać ograniczony w umowie albo statucie spółki zależnej. (art. 219 KSH).

Przepisy te obowiązują stosunkowo krótko a więc trudno jeszcze w pełni ocenić kompletność tych regulacji. Niemniej jednak należy pozytywnie odnieść się do faktu, że ustawodawca reguluje kwestie holdingów w coraz szerszym zakresie.

Niniejsze podsumowanie ma charakter ogólny. Stan prawny aktualny na dzień publikacji artykułu. W przypadku zainteresowania poszczególnymi zagadnieniami prosimy o kontakt.