W polskim prawie umowa o dzieło to popularna forma współpracy. Szczególnie często wykorzystujemy ją w branżach kreatywnych i projektowych. Jej specyfika znacznie różni ją od innych umów cywilnoprawnych. Ta forma zatrudnienia ma również swoje unikalne skutki podatkowe i składkowe.
Czym jest umowa o dzieło?
Umowę o dzieło reguluje Kodeks cywilny (art. 627-646). To umowa rezultatu, na podstawie której wykonawca zobowiązuje się do stworzenia konkretnego, materialnego lub niematerialnego dzieła a zamawiający zobowiązuje się zapłacić wynagrodzenie.
Jak trafnie wskazał Naczelny Sąd Administracyjny przedmiotem umowy o dzieło jest doprowadzenie do powstania samoistnego, jednorazowego oraz weryfikowalnego rezultatu (materialnego lub niematerialnego) – i rzecz jasna, bez względu przy tym na rodzaj i intensywność świadczonej w tym celu pracy i staranności – co oznacza, że dzieło jest w każdym przypadku wytworem przyszłym. Oznacza to, że w momencie zawarcia umowy nie istnieje (wyrok z 28 listopada 2023 r., sygn. II GSK 1085/21).
To jest właśnie najistotniejsza różnica w stosunku do umowy zlecenia. W umowie zlecenia przedmiotem jest wykonanie czynności, na przykład świadczenie usług księgowych czy usług remontowych. Nawet jeśli zleceniobiorca się stara, ale nie osiągnie zamierzonego efektu, należy mu się wynagrodzenie za wykonane czynności.
Opodatkowanie umowy o dzieło
Dochody z umowy o dzieło zaliczamy do przychodów z działalności wykonywanej osobiście (art. 13 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych; „Ustawa PIT”). Oznacza to, że dochody z umowy o dzieło podlegają opodatkowaniu na zasadach ogólnych (skala podatkowa 12-32%) i łączą się z innymi dochodami opodatkowanymi według skali, np. z dochodami z pracy.
Do przychodów z umów o dzieło można zastosować koszty uzyskania przychodów ustalone procentowo w wysokości 20% uzyskanego przychodu. Koszty te oblicza się jednak od przychodu pomniejszonego o składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe, które płatnik potrąca w danym miesiącu. Regulacje te wynikają z art. 22 ust. 9 pkt 4 Ustawy PIT.
W przypadku umów o dzieło to zlecający działa jako płatnik podatku dochodowego (art. 41 Ustawy PIT). Zaliczki na podatek powinny zostać uregulowane do 20. dnia miesiąca następującego po tym, w którym został osiągnięty dochód.
W przypadku umów o niskiej wartości opodatkowanie jest ryczałtowe. Zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 5a Ustawy PIT od przychodów z tytułu umowy o dzieło, jeżeli kwota należności określona w umowie zawartej z osobą niebędącą pracownikiem płatnika nie przekracza 200 zł, pobiera się zryczałtowany podatek dochodowy w wysokości 12% przychodu.
Składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne
Przyjmuje się, że umowa o dzieło ma charakter cywilnoprawny i co do zasady nie wymaga opłacania obowiązkowych składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Z tego też powodu umowy o dzieło często są nadużywane przez przedsiębiorców i są przedmiotem skrupulatnych kontroli ZUS.
Co istotne, jak wskazuje się w orzecznictwie sądowym, organ rentowy, który stwierdza podleganie ubezpieczeniom społecznym, może – bez względu na nazwę umowy i treść jej postanowień, którym strony zamierzały się poddać – ustalić rzeczywisty charakter stosunku prawnego łączącego strony i w konsekwencji zaistniały – z mocy prawa – tytuł ubezpieczenia (tak np. Sąd Najwyższy w postanowieniu z 12 lutego 2025 r., sygn. I USK 120/24). Oznacza to, że samo nazwanie umowy „umową o dzieło” nie oznacza, że ZUS nie będzie mógł dokonać reklasyfikacji na inny rodzaj umowy, np. umowę zlecenia.
Wyjątkiem od braku oskładkowania jest m.in. umowa o dzieło zawarta z własnym pracownikiem. Jeśli zamawiający zawiera umowę o dzieło z osobą, z którą jednocześnie ma aktywny stosunek pracy na podstawie umowy o pracę, to taka umowa o dzieło podlega oskładkowaniu ZUS tak jak umowa o pracę. Uznajemy ją za część podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.
Warto pamiętać również o obowiązku zgłoszenia umowy o dzieło do ZUS. Zgodnie z art. 36 ust. 17 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych płatnik składek lub osoba fizyczna zlecająca dzieło informuje Zakład o zawarciu każdej umowy o dzieło.
Obowiązek ten nie dotyczy umów o dzieło, które:
- zostały zawarte z własnym pracownikiem,
- będą wykonywane na rzecz własnego pracodawcy, ale są zawarte z innym podmiotem,
- zostały zawarte z osobami prowadzącymi działalność gospodarczą na wykonanie przez nie usług, które wchodzą w zakres prowadzonej działalności.
Zawiadomienia należy dokonać w terminie 7 dni od dnia zawarcia tej umowy.
Powyższe podsumowanie ma charakter ogólny i dotyczy przepisów aktualnych na dzień publikacji artykułu. Jeśli masz pytania lub potrzebujesz wsparcia w konkretnej sprawie – skorzystaj z formularza kontaktowego.
