W ostatnich latach praca zdalna zyskała na popularności, stając się standardem dla wielu firm i pracowników. Jednakże, w kontekście międzynarodowym, wykonywanie pracy zdalnej z Polski przez pracowników zagranicznych przedsiębiorstw rodzi istotne ryzyko podatkowe – powstania tzw. zakładu podatkowego. To z kolei może generować po stronie zagranicznego przedsiębiorstwa obowiązki podatkowe w Polsce.
Definicja zakładu w polskich przepisach podatkowych
Zgodnie z art. 4a pkt 11 lit. (a) ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych („Ustawa CIT”), zagraniczny zakład oznacza m.in.:
- stałą placówkę, poprzez którą podmiot mający siedzibę lub zarząd na terytorium jednego państwa wykonuje całkowicie lub częściowo działalność na terytorium innego państwa, a w szczególności oddział, przedstawicielstwo, biuro, fabrykę, warsztat albo miejsce wydobywania bogactw naturalnych;
- osobę, która w imieniu i na rzecz podmiotu mającego siedzibę lub zarząd na terytorium jednego państwa działa na terytorium innego państwa, jeżeli osoba ta ma pełnomocnictwo do zawierania w jego imieniu umów i pełnomocnictwo to faktycznie wykonuje – chyba że umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania, której stroną jest Polska, stanowi inaczej.
Polska zawarła liczne umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania z innymi państwami. Umowy te często zawierają własną definicję zakładu podatkowego, która może różnić się od definicji zawartej w Ustawie CIT. W przypadku istnienia UPO, to definicja zawarta w tej umowie ma pierwszeństwo przed definicją krajową.
Zazwyczaj definicja zakładu w UPO opiera się na Modelowej Konwencji OECD. Zgodnie z nią, zakład oznacza stałą placówkę, poprzez którą prowadzona jest całkowicie lub częściowo działalność przedsiębiorstwa. Przeważnie działalność pomocnicza lub przygotowawcza nie prowadzi do powstania zakładu. Komentarz do Modelowej Konwencji OECD również odnosi się do kwestii pracy zdalnej, wskazując, że dom pracownika zasadniczo nie stanowi zakładu przedsiębiorstwa, chyba że jest on wykorzystywany w sposób ciągły i pozostaje do dyspozycji przedsiębiorstwa.
Praca zdalna a stała placówka
Największe ryzyko w kontekście pracy zdalnej wiąże się z definicją stałej placówki. Czy miejsce zamieszkania pracownika w Polsce, z którego wykonuje on pracę na rzecz zagranicznej firmy, może zostać uznane za taką placówkę?
Organy podatkowe w swoich interpretacjach często podkreślają, że aby doszło do powstania stałej placówki, muszą zostać spełnione łącznie następujące warunki:
- Określone miejsce prowadzenia działalności: Musi istnieć fizyczne miejsce, takie jak dom pracownika, z którego regularnie wykonywana jest praca zdalna.
- Stałość: Działalność musi być prowadzona w tym miejscu w sposób ciągły, a nie sporadyczny.
- Dysponowanie miejscem: Zagraniczna firma musi mieć możliwość dysponowania tym miejscem, co w kontekście pracy zdalnej może być interpretowane różnie. Samo tolerowanie przez pracodawcę pracy zdalnej z danego miejsca może nie być wystarczające, jednak regularne i długotrwałe wykorzystywanie tego miejsca za wiedzą i zgodą pracodawcy może prowadzić do wniosku o dysponowaniu.
- Prowadzenie działalności przedsiębiorstwa: Z miejsca tego musi być faktycznie prowadzona działalność zagranicznego przedsiębiorstwa, choćby częściowo.
Podejście takie można odnaleźć przykładowo w interpretacji Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji z 9 września 2024 r., sygn. 0114-KDIP2-1.4010.373.2024.2.MW).
Na szczęście dla podatników, sądy administracyjne interpretują przepisy w sposób korzystny i często uznają, że samo wykonywanie pracy z miejsca zamieszkania pracownika nie prowadzi do powstania zakładu. W kontekście uznania mieszkania pracownika za stałą placówkę warto przytoczyć jedno z orzeczeń sądu. W jednym z wyroków sąd stwierdził, że jeśli spółka nie może dysponować mieszkaniem pracownika ani przeprowadzać w nim wizyt czy kontroli, to nie można uznać go za placówkę przedsiębiorstwa.
Dodatkowo, jeśli spółka nie zobowiązuje pracownika do wykorzystywania własnego mieszkania do prowadzenia działalności na jej rzecz, to nie spełnia przesłanek uznania za stałą placówkę. Istotne jest również to, że spółka nie wydaje pracownikowi żadnych poleceń dotyczących obowiązkowego wykorzystywania mieszkania do celów firmowych .W związku z powyższym sąd uznał, że w takiej sytuacji spółka nie posiada stałej placówki w Polsce. Potwierdza to wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 11 czerwca 2024 r. (sygn. I SA/Gl 914/23).
Jak widać z powyższego, każdą sytuację należy rozpatrywać indywidualnie, w szczególności należy rozważyć czy przedsiębiorstwo zagraniczne ma rzeczywiście prawo do dysponowania lokalem, w którym pracownik wykonuje pracę.
Przedstawicielstwo zależne
Analizując definicję z Ustawy CIT oraz analogiczne definicje z wielu umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, zakład podatkowy powstanie w sytuacji gdy pracownik zdalny posiada i faktycznie wykonuje pełnomocnictwo do zawierania umów w imieniu zagranicznej firmy. W takim przypadku, niezależnie od istnienia stałej placówki, powstaje zakład podatkowy w formie przedstawicielstwa zależnego.
Konsekwencje posiadania zakładu podatkowego w Polsce
W przypadku stwierdzenia, że zagraniczna firma posiada zakład podatkowy w Polsce, będzie ona zobowiązana m.in. do zarejestrowania się jako podatnik CIT w Polsce, obliczania i wpłacania zaliczek na podatek dochodowy od dochodów przypisanych do zakładu jak również składania rocznej deklaracji CIT. Dochody przypisane do zakładu podatkowego w Polsce będą podlegały opodatkowaniu podatkiem CIT według obowiązujących w Polsce stawek.
Powyższe podsumowanie ma charakter ogólny i dotyczy przepisów aktualnych na dzień publikacji artykułu. Jeśli masz pytania lub potrzebujesz wsparcia w konkretnej sprawie – skorzystaj z formularza kontaktowego.
