Wydawać by się mogło, że sukces organizacji zależy od kompetencji twardych, zatrudnianych przez nią osób, strategii biznesowej czy wykorzystywanej technologii. Coraz częściej jednak to właśnie inteligencja emocjonalna (IE, EQ) – czyli zdolność do efektywnego rozpoznawania oraz zarządzania emocjami – przesądza o przewadze konkurencyjnej, zyskując tym samym status kluczowej kompetencji zarówno zespołowej, jak i przywódczej. Na czym dokładnie polega inteligencja emocjonalna, jakie korzyści przynosi w praktyce oraz dlaczego liderzy powinni ją rozwijać – zarówno u siebie, jak i u członków zespołu? Podpowiadamy w poniższym artykule!
Inteligencja emocjonalna – na czym polega?
Inteligencja emocjonalna to zdolność rozpoznawania, rozumienia i zarządzania emocjami – zarówno własnymi, jak i innych osób. Co to oznacza w praktyce? Że osoby cechujące się wysoką inteligencją emocjonalną łatwiej rozpoznają emocje, których sami doświadczają, a także te przeżywane przez innych. Za tym idzie zdolność ich regulowania i wykorzystywania w ramach realizacji codziennych obowiązków w życiu prywatnym i zawodowym.
Pojęcie inteligencji emocjonalnej to po raz pierwszy zostało sformułowane w 1990 roku przez psychologów Petera Saloveya i Johna D. Mayera, ale 5 lat później spopularyzował je Daniel Goleman.
W swojej książce „Inteligencja emocjonalna” wskazał na 5 kluczowych komponentów tej kompetencji, które należy rozwijać – bez względu na to, czy pełni się funkcję lidera, czy nie. Te komponenty to:
- samoświadomość – rozumienie własnych emocji i ich wpływu na decyzje,
- samoregulacja – umiejętność kontrolowania emocjonalnych reakcji,
- motywacja wewnętrzna – zdolność działania niezależnie od presji zewnętrznej,
- empatia – rozumienie emocji innych i wrażliwość na ich potrzeby,
- umiejętności społeczne – zdolność budowania relacji, zarządzania konfliktami, inspirowania zespołów.
Inteligencja emocjonalna – 12 kompetencji emocjonalnych, które warto rozwijać
Najczęściej przywołuje się powyższe 5 komponentów z 1995 roku. W 2017 roku został ponownie opracowany bardziej rozbudowany model inteligencji emocjonalnej przez Daniela Golemana i jego współpracownika Richarda E. Boyatzisa. Stworzonym na bazie aktualnej perspektywy praktyki biznesowej i przywództwa obejmuje 4 kategorie, na które składa się 12 kompetencji. Nabytych lub możliwych do nauczenia się zdolności, które pozwalają na wybitne osiągnięcia w pracy i w roli lidera:
samoświadomość (self-awareness)
– zdolność do rozpoznawania i rozumienia własnych emocji, a także ich wpływu na myśli, zachowania i wydajność.
samozarządzanie (self-management):
- samokontrola (emotional self-control) – umiejętność utrzymywania spokoju i kontroli nad impulsami oraz destrukcyjnymi emocjami (np. złość, lęk czy frustracja) nawet w warunkach stresu czy wrogości,
- umiejętność adaptacji (adaptability) – elastyczność w radzeniu sobie ze zmianą, otwartość na nowe pomysły i podejścia,
- orientacja na osiągnięcia (achievement orientation) – dążenie do ciągłego doskonalenia,
- pozytywne nastawienie (positive outlook) – zdolność do dostrzegania pozytywnych aspektów w ludziach, sytuacjach i wydarzeniach, a także do wytrwałości w dążeniu do celów pomimo przeszkód i niepowodzeń.
świadomość społeczna (social awareness):
- empatia (empathy) – umiejętność rozumienia perspektyw i odczuć innych ludzi, w tym aktywne zainteresowanie ich troskami,
- Świadomość organizacyjna (organizational awareness) – to zdolność do odczytywania prądów emocjonalnych oraz relacji władzy w grupie, a także do identyfikowania wpływowych osób, sieci kontaktów i dynamiki, które mają kluczowe znaczenie w procesie podejmowania decyzji.
zarządzanie relacjami (relationship management):
- wpływ (influence) – umiejętność perswazji, prowadzenia skutecznych negocjacji i zdobywania wsparcia dla swoich idei,
- coaching i mentoring (coach and mentor) – zdolność do rozwijania potencjału u innych, oferowania konstruktywnej informacji zwrotnej i wspierania ich w rozwoju,
- zarządzanie konfliktami (conflict management) – umiejętność taktownego rozwiązywania sporów, doprowadzania różnic zdań do otwartej dyskusji, uznawania i rozumienia odmiennych perspektyw oraz znajdowania wspólnego gruntu do osiągnięcia satysfakcjonujących rozwiązań,
- praca zespołowa (teamwork) – tworzenie pozytywnych relacji i atmosfery szacunku, współpracy i partnerstwa w ramach dążenia do osiągnięcia wspólnych celów,
- przywództwo inspirujące (inspirational leadership) – zdolność do artykułowania wspólnej misji w sposób, który motywuje innych i daje im poczucie wspólnego celu, wykraczającego poza codzienne zadania.
Inteligencja emocjonalna w pracy – dlaczego jest aż tak istotna?
Inteligencja emocjonalna stanowi kompetencję, która ma znaczenie zarówno dla pojedynczej jednostki, jak i lidera. Pracownicy z rozwiniętym EQ lepiej radzą sobie ze stresem, są bardziej elastyczni i potrafią efektywnie komunikować się z innymi (współpracownikami, klientami, partnerami biznesowymi itd.). Ma to bezpośredni wpływ na jakość pracy, atmosferę w zespole oraz długofalowe rezultaty organizacji.
Znaczenie IE potęguje się jednak, gdy spojrzymy na nią z perspektywy przywództwa. Zespoły, którymi kierują liderzy o wysokim EQ, charakteryzują się bowiem diametralnie inną dynamiką. Panuje w nich lepsza współpraca, ponieważ lider rozumie potrzeby i motywacje swoich podwładnych, potrafi skutecznie mediować i budować porozumienie. Bezpośrednim efektem empatii lidera jest większe zaufanie pracowników do niego. W takich zespołach notować można także niższy poziom konfliktów – a jeśli już się pojawią, to są rozwiązywane konstruktywnie, zamiast eskalować w destrukcyjne spory.
Co więcej, lider z wysokim EQ potrafi inspirować, motywować i budować zaangażowanie, tworząc środowisko, w którym ludzie czują się docenieni i bezpieczni.
Jak rozwijać inteligencję emocjonalną jako lider?
Zastanawiasz się, czy inteligencję emocjonalną można rozwijać? Psychologowie wskazują, że jak najbardziej. Inteligencja emocjonalna nie jest stałą cechą i jej poziom może być podnoszony poprzez pracę własną, terapię czy kursy i szkolenia. Poniżej znajdziesz 4 elementy, na które warto postawić w ramach pracy własnej, by rozwijać inteligencję emocjonalną w pracy:
- Zacznij od siebie
Regularnie analizuj swoje emocje, reakcje na sytuacje i ich wpływ na otoczenie. Zadawaj sobie pytania: Co czuję? Dlaczego tak reaguję? Jak to wpływa na mój zespół? Proś też o informację zwrotną od współpracowników – to bezcenny wgląd w to, jak Twoje zachowanie jest odbierane. - Doskonal samoregulację
W sytuacjach stresowych zrób przerwę, np. „policz do dziesięciu” czy weź głęboki oddech, zanim zareagujesz. Naucz się rozpoznawać swoje „wyzwalacze” – sytuacje lub komunikaty, które wywołują silne emocje. Wypracuj zdrowe mechanizmy radzenia sobie ze stresem (może aktywność fizyczna albo medytacja?). - Ćwicz empatię
Aktywnie słuchaj swoich pracowników i klientów. Staraj się zrozumieć ich perspektywę i emocje, nawet jeśli się z nimi nie zgadzasz. Ćwicz „wchodzenie w czyjeś buty” – spróbuj spojrzeć na sytuację z ich punktu widzenia. Obserwuj dynamikę zespołu, by wyczuć nastroje i niewypowiedziane obawy. - Promuj kulturę IE w firmie
Inwestuj w coaching i mentoring swoich pracowników, pomagając im rozwijać ich potencjał. Bądź otwarty na rozwiązywanie konfliktów, traktując je jako szansę na lepsze zrozumienie i usprawnienie współpracy. Buduj zaufanie poprzez transparentność i dotrzymywanie obietnic. Inspiruj swój zespół, jasno komunikując wizję i cele, a także pokazując, jak ich praca przyczynia się do wspólnego sukcesu.
Inteligencja emocjonalna – podsumowanie
Inteligencja emocjonalna przestaje być jedynie dodatkową kompetencją – staje się fundamentem nowoczesnego przywództwa i skutecznego zarządzania. Wpływa na atmosferę pracy, jakość relacji, efektywność zespołu oraz zatrzymanie talentów. Liderzy, którzy rozumieją i regulują swoje emocje, inspirują, łączą ludzi i wspierają rozwój organizacji.
Ten artykuł stanowi część naszych kursów dot. skutecznego zarządzania firmą i finansami. Chcesz wiedzieć więcej na temat kompetencji, które stanowią siłę odpowiednio rozwijających się firm? Tego m.in. dowiesz się dzięki naszym kursom – sprawdź tutaj.
Powyższe podsumowanie ma charakter ogólny i dotyczy przepisów aktualnych na dzień publikacji artykułu. Jeśli masz pytania lub potrzebujesz wsparcia w konkretnej sprawie – skorzystaj z formularza kontaktowego.
