Zabezpieczenie się przed nierzetelnością lub nieuczciwością kontrahentów jest niezwykle istotnym elementem prowadzenia działalności gospodarczej. Jedną z najpopularniejszych metod takiego zabezpieczenia jest zawarcie w umowach z kontrahentami kar umownych wymagalnych w przypadku nienależytego wykonania usługi lub towaru. Naliczając karę umowną należy jednak zastanowić się czy płatność taka powinna podlegać VAT.
Przepisy Kodeksu cywilnego
Kara umowna, jako zagadnienie prawa cywilnego, regulowana jest w przepisach Kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 483 § 1 Kodeksu cywilnego można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna). Przepis wprowadzający karę umowną ma charakter bezwzględnie obowiązujący. Kara umowna może obejmować trzy grupy zdarzeń, a mianowicie: niewykonanie zobowiązania, nienależyte wykonanie zobowiązania w ogólności oraz konkretne uchybienia w zakresie sposobu wykonania zobowiązania. Ma na celu „naprawienie szkody”, a więc należy uznać, że jest ona swoistą postacią odszkodowania.
Przepisy Ustawy VAT
Zgodnie z art. 5 ustawy o podatku od towarów i usług („Ustawa VAT”) opodatkowaniu tym podatkiem podlega m.in. odpłatna dostawa towarów oraz odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Przepisy definiują dostawę towarów jako „przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel” (art. 7), podczas gdy za świadczenie usług uznaje się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów.
Powyższa definicja „świadczenia usług” może prowadzić do wniosku, że co do zasady, każde świadczenie niebędące dostawą towarów, polegające na działaniu, zaniechaniu lub tolerowaniu czyjegoś zachowania stanowi usługę w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług. Przy czym, w wydawanych interpretacjach organy podatkowe podkreślają, że muszą być spełnione łącznie następujące warunki:
- w następstwie zobowiązania, w wykonaniu którego usługa jest świadczona, druga strona jest bezpośrednim beneficjentem świadczenia,
- świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy (wynagrodzenie) (tak np. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej z 4 czerwca 2024 r., sygn. 0113-KDIPT1-2.4012.160.2024.1.JSZ).
Dana czynność podlega opodatkowaniu podatkiem VAT wówczas, gdy istnieje bezpośredni związek o charakterze przyczynowym pomiędzy świadczoną usługą, a otrzymanym świadczeniem wzajemnym, w ten sposób, że zapłacone kwoty stanowią rzeczywiste wynagrodzenie za wyodrębnioną usługę świadczoną w ramach stosunku prawnego lub dochodzi do wymiany świadczeń wzajemnych. Otrzymana zapłata powinna być konsekwencją wykonania świadczenia. Wynagrodzenie musi być należne za wykonanie tego świadczenia.
Praktyka organów podatkowych
Biorąc pod uwagę powyższe przepisy Ustawy VAT oraz Kodeksu cywilnego, w przypadku, gdy strony umowy zdecydują się na zapisanie w umowie regulacji dotyczących niewykonania lub nienależytego wykonania usługi za co należeć będzie się kara umowna trudno mówić o konkretnej usłudze. Kara umowna ma charakter czynności jednostronnej i nie wiąże się z otrzymaniem jakiegokolwiek świadczenia. Zapłata tej kary nie jest też związana ze zobowiązaniem się otrzymującego daną kwotę do wykonania czynności, powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji. Charakter bowiem takiej płatności jest zbliżony do odszkodowania czy też rekompensaty.
W konsekwencji taka kara umowna nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. Stanowisko takie zajął również Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacjach z 7 listopada 2023 r. (sygn. 0112-KDIL1-2.4012.348.2023.2.DS) oraz z 16 października 2024 r. (sygn. 0114-KDIP1-1.4012.516.2024.2.MM).
Powyższe podsumowanie ma charakter ogólny. Jeśli potrzebujesz szczegółowych informacji lub wsparcia w konkretnym przypadku, wypełnij formularz kontaktowy.
